U progu niepodległości - społeczeństwo w walce o wolną Polskę

Walka o granice

Maria Dąbrowska o bitwie warszawskiej

5 VIII 1920. Niedziela

Jest już teraz bitwa pod Warszawą. Dziś w nocy z naszych okien słychać było armaty i widać łuny. Urzędy, a raczej akta częściowo ewakuowano na zachód. Ale w biurze jest cudownie. [...]
Wracamy codzień z biura w jakimś wspaniałym nastroju, mimo, że miasto wygląda jak obozowisko albo targowica, pełne uchodźców, zwłaszcza ziemiańskich spod najazdu bolszewickiego, pełne wozów, krów, owiec, koni, bryczek, ludzi. Pogoda cudna, upały, nic nie wierzę, aby bolszewicy mieli wejść do Warszawy, choć są tuż, tuż... [...]

21 VIII 1920. Sobota

[...] Bitwę pod Warszawą wygraliśmy w sposób imponujący. Najważniejsze, że ludność cywilna współdziałała potężnie z wojskiem. Chłopi z kosami, cepami i widłami rzucają się na bandy bolszewickie. Dzięki tej dopiero wojnie staliśmy się naprawdę narodem, zdobyliśmy polskiego chłopa. [...]
Całe moje rodzeństwo gdzieś po świecie na wojnie, ja tylko uwiązana do urzędu, pracuję nieraz po 10 godzin dziennie nad pośpiesznym wydawaniem... ,,Dziennika Urzędowego''. Dziś z Mamusią przygotowujemy paczki dla żołnierzy.

22 VIII 1920. Niedziela

Zginął pod Radzyminem Bohdan Straszewicz, mój tancerz lozański. Zginął brat Zośki Poniatowskiej, Michał Pohoski, najprzyjemniejszy z jej braci, rozsiekany przez patrol Budionnego w Lubelskim na głębokich tyłach za frontem. [...] Nasz front ciągle zwycięski, idziemy naprzód, naprzód.
Maria Dąbrowska, Dzienniki 1914 - 1945, Warszawa 1998, s. 251 - 255.

Zobacz i porównaj

Galeria

Walerian Meysztowicz o wojnie bolszewickiej

Niemcy w 1918 wycofali się z Rosji. Klęska poniesiona przez nich na zachodzie – abdykacja Wilhelma – z trudem osiągnięta świadomość, że bolszewicy, wprowadzeni przez nich samych do Rosji, zgnieść się już nie dadzą, nim sami się nie przeżyją, że są już potężni w Moskwie, groźni w Kazaniu, nieosiągalni w Tobolsku – to było wszystko powodem niemieckiego odwrotu. Za Niemcami waliła się na dawne ziemie Rzeczypospolitej dzika, bezładna, głodna, krwawa i grabieżna, tak zwana czerwona armia, bardziej do hordy chyba niż do armii podobna. 
Wszyscy na całym ziemiach dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego, od Dniepru po Niemen, wiedzieli co to znaczy: powrót pod panowanie moskiewskie, już nie carskie, lecz bolszewickie, będzie najgorszą  z  wyobrażalnych Klęsk, pogrążeniem w bezbożności, dziczy bezprawia i nędzy. Łudzić się, że mogłoby być inaczej, że idzie nowy, może lepszy ład – mogła zupełnie ciemna, nieświadoma, bardzo zresztą nieliczna czerń wiejska, czy miejska, lub otumanieni marksistowską narkozą półinteligenci.
Istotnie, tych łudzących się było niewielu. Chłopi szczególnie dobrze wiedzieli, co się święci. Ale tych, którzy by chcieli wyjść z bierności, chwycić za broń, była również nieduża tylko garść. Potęga bolszewizmu wydała się nam wówczas znacznie większa niż była w istocie. Wiedzieliśmy że w Berlinie jest „Soldatenrat” i „Spartacusgruppe”, że na Węgrzech jest Bela Kuhn, że w Warszawie jest czerwona chorągiew na zamku. Decyzja obrony u wielu, była rozpaczliwa: lepiej zginąć w polu w obronie wiary, prawdy, prawa, mienia - niż beznadziejnie próbować żyć w bezbożności, bezprawiu i nędzy.
W. Meysztowicz, Gawędy o czasach i ludziach, s. 145 - 146.

Galeria

Ulotka Młodzieży Akademickiej

Młodzież Akademicka zebrana na wiecach zwołanych dnia 28 IV [1920 r. - red.] w sprawie Śląska Cieszyńskiego – uważając, że papierowe protesty całego narodu polskiego przeciw gwałtom czeskim i bezprzykładnemu zachowaniu się komisji alianckiej w Cieszynie z hr. de Mannewille na czele nie pomogą – wzywa Rząd, ażeby zgodnie z niczym niezaprzeczoną wolą ludu Śląskiego oraz żywotnym interesem i wolą całego narodu – użył wszelkich środków, będących w rozporządzeniu państwa polskiego, celem odwrócenia grożącej sprawie polskiej na Śląsku Cieszyńskim klęski.
Młodzież Akademicka stwierdza, że sprawa polska na Śląsku Cieszyńskim takiego poparcia ze strony rządu, a w szczególności Ministerium spraw Zagranicznych – w czasie ostatecznego kryzysu nie miała.
Młodzież Akademicka powołuje do życia akademicki komitet obrony Śląska Cieszyńskiego, którego zadaniem będzie przedstawienie niniejszych uchwał czynnikom odpowiednim, utrzymania stałego kontaktu z ruchem polskim na Śląsku Cieszyńskim, organizowanie pomocy temu ruchowi i kierowanie nią.
Cyt. za: ,,Prąd'', 1920, nr 3-4, s. 113.

Uchwała Rady Gminy w sprawie Śląska Cieszyńskiego (fragm.), 8 lutego 1919 r.

Rada gminy Lisewa pod Sierpcem w stronach płockich uchwaliła na zgromadzeniu w dniu 8 lutego, co następuje: Oderwanie zagłębia Śląska Cieszyńskiego, zamieszkanego w znacznie większej części przez ludność polską, jest podeptaniem prawa narodów stanowienia o sobie i czynem wrogim wobec państwa polskiego. Wzywamy rząd polski, aby użył wszelkich sposobów, żeby utrzymać Śląsk przy państwie polskim, niecofając się przed odparciem przemocy przemocą.
Cyt. za: ,,Gazeta Świąteczna'', 1919, nr. 1986, s. 4.

Sprawozdanie ze zjazdu nauczycielstwa polskiego w Warszawie w dniach 14, 15, 16 i 17 kwietnia 1919 r. (fragm.)

Pierwszy Zjazd Nauczycielstwa, reprezentujący trzydzieści cztery tysiące osób stanu nauczycielskiego, uchwala przesłać do prezesa Ministrów Ignacego Paderewskiego i do prezesa Ministrów Francji p. Clemenceau depeszę z żądaniem przyłączenia do Polski Gdańska, z wybrzeżem Mazurów Pruskich, Śląska Opolskiego i Cieszyńskiego, Spisza i Orawy (huczne brawa). […]
Sejm Nauczycielstwa Polskiego, zgrozą przejęty wobec losu dziatwy i młodzieży, własną piersią i krwią własną od sześciu blisko miesięcy osłaniającej Lwów, uważając dłuższe trwanie tego stanu, w którym dzieci i dziewczęta moc narodu zastępują – za hańbę dla pokolenia, które dziś Polską rządzi, zwraca się do naczelnego dowództwa wojsk polskich z gorącem wezwaniem, aby uczynił wszystko, co jest możliwe, dla dania Lwowu i wschodniej Galicji niezwłocznej i skutecznej odsieczy i postanawia wysłać delegację do Naczelnika Państwa dla przedłużenia mu tego jednomyślnego pragnienia zgromadzonego w Nauczycielstwa.
„Głos Nauczycielski”, 1919, nr 9, s. 403-404.

Strona wykorzystuje pliki cookies dla lepszego działania serwisu.
Możesz zablokować pliki cookie w ustawieniach przeglądarki.