Kościoły i związki wyznaniowe
Kościół katolicki
Rozporządzenie. komisarza Generalnego Ziem Wschodnich, dotyczące zwrotu duchowieństwu rzymsko – katolickiemu kościołów i kaplic, przerobionych na świątynie wyznania grecko – rosyjskiego (fragm.), Wilno, 22 października 1919 r.
Na mocy rozkazu Naczelnego Wodza Wojsk Polskich z dnia 12 maja roku 1919 stanowię co następuje:
Art. 1. Wszystkie świątynie wyznania grecko – rosyjskiego, przerobione ze skasowanych kościołów i kaplic wyznania rzymsko – katolickiego, przekazuje się, zgodnie z pierwotnym przeznaczeniem lub wolą fundatorów, duchowieństwu rzymsko – katolickiemu.
Art. 2. Przepis powyższy nie dotyczy świątyń grecko – rosyjskich zbudowanych na placach, należących przedtem do instytucji kościelnych rzymsko – katolicki, chociażby świątynie te wzniesiony były na miejscu zburzonych świątyń rzymsko – katolickich.
Art. 3. Przejęcie pomienionych w art. 1 świątyń od duchowieństwa grecko – rosyjskiego i oddanie takowych duchowieństwu rzymsko – katolickiemu może mieć miejsce w każdym poszczególnym wypadku jedynie na mocy zarządzenia naczelnika okręgu i zostaje wykonany przez odnośnego starostą powiatu, względnie komisarza miasta.
Art. 4. Przy przyjęciu świątyń od duchowieństwa grecko – rosyjskiego winny być oddane temuż duchowieństwu wszystkie przedmioty kultu oraz wszystkie ruchomości, nie będące przynależnością samych budynków. Przepis niniejszy ma zastosowanie także do ruchomości cerkwi i kaplic domowych, znajdujących się w gmachach państwowych, które obecnie otrzymują inne przeznaczenie.
Art. 5. Wszystkie, oprócz świątyń, nieruchomości, które należały do kościołów, klasztorów i innych instytucji wyznania rzymsko – katolickiego i po konfiskacie takowych przez rząd rosyjski oddane zostały do użytkowania cerkwi, monasterów, instytucji parafialnych i innych instytucji wyznania grecko – rosyjskiego albo towarzystw i instytucji społecznych zostają objęte w posiadanie przez Zarząd Dóbr Państwowych Zarządu Cywilnego Ziem Wschodnich, zgodnie z obowiązującymi ustawami. Oddanie tych nieruchomości do użytkowania instytucji duchownych lub świeckich może nastąpić w każdym poszczególnym wypadku na mocy zarządzenia Komisarza Generalnego.
Art. 1. Wszystkie świątynie wyznania grecko – rosyjskiego, przerobione ze skasowanych kościołów i kaplic wyznania rzymsko – katolickiego, przekazuje się, zgodnie z pierwotnym przeznaczeniem lub wolą fundatorów, duchowieństwu rzymsko – katolickiemu.
Art. 2. Przepis powyższy nie dotyczy świątyń grecko – rosyjskich zbudowanych na placach, należących przedtem do instytucji kościelnych rzymsko – katolicki, chociażby świątynie te wzniesiony były na miejscu zburzonych świątyń rzymsko – katolickich.
Art. 3. Przejęcie pomienionych w art. 1 świątyń od duchowieństwa grecko – rosyjskiego i oddanie takowych duchowieństwu rzymsko – katolickiemu może mieć miejsce w każdym poszczególnym wypadku jedynie na mocy zarządzenia naczelnika okręgu i zostaje wykonany przez odnośnego starostą powiatu, względnie komisarza miasta.
Art. 4. Przy przyjęciu świątyń od duchowieństwa grecko – rosyjskiego winny być oddane temuż duchowieństwu wszystkie przedmioty kultu oraz wszystkie ruchomości, nie będące przynależnością samych budynków. Przepis niniejszy ma zastosowanie także do ruchomości cerkwi i kaplic domowych, znajdujących się w gmachach państwowych, które obecnie otrzymują inne przeznaczenie.
Art. 5. Wszystkie, oprócz świątyń, nieruchomości, które należały do kościołów, klasztorów i innych instytucji wyznania rzymsko – katolickiego i po konfiskacie takowych przez rząd rosyjski oddane zostały do użytkowania cerkwi, monasterów, instytucji parafialnych i innych instytucji wyznania grecko – rosyjskiego albo towarzystw i instytucji społecznych zostają objęte w posiadanie przez Zarząd Dóbr Państwowych Zarządu Cywilnego Ziem Wschodnich, zgodnie z obowiązującymi ustawami. Oddanie tych nieruchomości do użytkowania instytucji duchownych lub świeckich może nastąpić w każdym poszczególnym wypadku na mocy zarządzenia Komisarza Generalnego.
,,Dziennik Urzędowy Zarządu Cywilnego Ziem Wschodnich'', 1919, nr 25, poz. 256.
Odezwa Episkopatu do Ojca św. w sprawie Górnego Śląska (fragm.), 1920 r.
Ojcze Święty! Kardynał wrocławski Bertram w dniu 21 listopada B.R zakazał duchowieństwu Górnego Śląska pod groźbą suspensji ipso facto uczestniczyć w akcji plebiscytowej bez pozwolenia miejscowego proboszcza, nienależącym zaś do diecezji wrocławskiej zabronił w ogóle brać udział w rzeczonej akcji. Rozporządzenie kardynała Bertrama jest nieusprawiedliwione, oddaje bowiem plebiscyt w ręce duchowieństwa niemieckiego, ponieważ 75% proboszczów na Górnym Śląsku na skutek działania rządu pruskiego jest narodowości niemieckiej i odmawia klerowi i kapłanom prawa obywatelskiego udziału w akcji plebiscytowej. [...] My biskupi, pragnący dobra Kościoła i utrzymania synowskiego stosunku do narodu polskiego ze Stolicą Apostolską i zapewnienia należytej narodowi polskiemu wolności, wyznajemy przed Tobą Ojcze św., że naród polski rozporządzeniem tym został skrzywdzony. W obronie sprawiedliwości błagamy Cię, Ojcze św., abyś powagą Apostolską zło, nam wyrządzone, odwrócił.
Cyt. za: K..W. Kumaniecki, Odbudowa państwowości polskiej. Najważniejsze dokumenty 1912 - 1924, Warszawa 1924, s. 448..
Zobacz i porównaj
Odezwa Episkopatu polskiego do narodu (fragm.), Warszawa, 7 lipca 1920 r.
Zwracamy się do Was najmilsi w chwili dla naszego narodu bardzo poważnej i bardzo ciężkiej. Oto wróg zebrał wszystkie swoje siły, żeby zagrodzić nasze granice, zetrzeć naszą bohaterska armią i odebrać Polsce na nowo przecenny skarb jej wolności. Wróg to jest tym groźniejszy, bo łączy okrucieństwo i żądzę niszczenia z nienawiścią wszelakich kultury, szczególnie zaś chrześcijaństwa i Kościoła. Mordowanie kapłanów, bezczeszczenie świątyń świadczy o drogach, przez które przechodzi bolszewizm. Prawdziwie duch antychrysta jest jego natchnieniem, pobudką dla jego podbojów i jego zdobyczy. Lecz szczególniejszą nienawiścią zapałał on do Polski. Bo, gdy niektóre mocarstwa zeszły ze swojej pierwotnej drogi, aby zawierać z tym wrogiem umowy, własnego niepomne niebezpieczeństwa, to Polska jedna oparła się pokuśnym wołaniom tego wroga i jakby murem stanęła, aby mu wstęp do siebie i zachodu Europy zagrodzić. Dlatego to wróg ów poprzysiągł jej zemstę. W takiej to ciężkiej chwili uważamy za swój obowiązek, ażeby ozwać się do Was, słowem naszym Was zagrzać i na duchu podnieść. [...]
W takiej to chwili z głębi naszych serc wołamy do Was i odzywamy się do sumień Waszych. Dajcież Ojczyźnie, co z woli Bożej dać jej przynależy! Nie słowem samym, ale czynem stwierdzajcie, iż ją miłujecie.
W takiej to chwili z głębi naszych serc wołamy do Was i odzywamy się do sumień Waszych. Dajcież Ojczyźnie, co z woli Bożej dać jej przynależy! Nie słowem samym, ale czynem stwierdzajcie, iż ją miłujecie.
Cyt. za: K..W. Kumaniecki, Odbudowa państwowości polskiej. Najważniejsze dokumenty 1912 - 1924, Warszawa 1924, s. 286 - 287.
Zobacz i porównaj
Galeria
Biskupi do ludu polskiego, grudzień 1919 r.
Wszyscy biskupi polscy wydali przed Nowym Rokiem wspólną obszerną odezwę do narodu polskiego o tym wszystkim, co się teraz dzieje w kraju. Wzywają oni gorąco naród do oparcia odbudowy państwa Polskiego na tym jedynym fundamentem, na którym je wznieść można, a którym jest wiara w Boga. Wystepują przeciwko budowie państwa bezwyznaniowego i zamierzonemu przez rząd dzisiejszy usunięciu nauki wiary świętej ze szkół. Ostrzegają przed socjalistami, którzy chcą zaprowadzić niewolę taką, jaka jest teraz w Rosji i wywołują straszliwy nieład i zamęt w kraju. Dalej pasterze nasi nawołują do jedności i karcą jednocześnie wszelkie myślenie i zabieganie o własne jeno pożytki, A nie o dobro ogólne. Ostrzegają też biskupi naród przed gwałtami popełnianymi na żydach. Wreszcie wzywają kobiety, żeby koniecznie skorzystały z nadanych im praw wyborczych i głosowały na takich posłów, którzy życie swoje i działalność opierają na przykazaniach boskich i dla których najpierwszą sprawą jest wiara w Boga i prawdziwe dobro Ojczyzny.
,,Gazeta Świąteczna'', 1919, nr. 1979, s. 7